Chủ trương xóa bỏ vườn tạp, thay thế các loại cây gỗ nguyên liệu giá trị kinh tế thấp bằng các loại cây ăn quả có múi đã được người dân miền núi hưởng ứng tích cực và bước đầu đem lại hiệu quả. Nhiều địa phương đã có những chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển các loại cây ăn quả có múi và xem đây là những sản phẩm chủ lực, mũi đột phá trong phát triển nông nghiệp. Do đó, các loại cây này được phát triển ồ ạt, diện tích tăng rất nhanh, nhất là ở Vũ Quang, Hương Khê, Hương Sơn và một số địa phương có lợi thế về đất vườn đồi. Đến nay, cam, bưởi... đã bước đầu cho thấy tiềm năng, hiệu quả kinh tế, thích ứng trên nhiều vùng đất cao cạn, đất đồi vườn. Đặc biệt, tại các vùng sản xuất tập trung, ứng dụng công nghệ cao, nhiều gia đình đã thoát khỏi nghèo, vươn lên làm giàu ngay trên đồng đất quê hương.
Tuy nhiên, việc đầu tư thâm canh, tăng năng suất chưa được chú trọng như tỉa cành tạo tán cho cây, đặc biệt là cây ở thời kỳ kiến thiết cơ bản; sử dụng phân bón hữu cơ (phân chuồng, hữu cơ vi sinh) còn ít hoặc không có, bón phân không phù hợp các thời kỳ sinh trưởng của cây; sử dụng thuốc BVTV và các biện pháp phòng trừ không đảm bảo nguyên tắc 4 đúng, dẫn đến sâu bệnh phát sinh gây hại làm giảm năng suất, chất lượng và giảm tuổi thọ của cây. Trước thực trạng đó, nhằm thay đổi tập quán sản xuất, nâng cao nhận thức cho người nông dân trong sản xuất nông nghiệp nói chung và sản xuất cam nói riêng; góp phần xóa bỏ nhận thức bảo thủ, trì trệ, tập quán sản xuất lạc hậu, manh mún, mạnh ai nấy làm để tiến tới sản xuất hàng hóa tập trung, quy mô lớn theo định hướng thị trường. Được sự hỗ trợ của Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, năm 2017, Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh đã triển khai mô hình “Trồng thâm canh cam đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm” với quy mô 5ha, 6 hộ tham gia tại 2 xã Lộc Yên, huyện Hương Khê và xã Mỹ Lộc, huyện Can Lộc.
Tham gia mô hình, các hộ nông dân được hỗ trợ 100% giống cam chanh, 50% phân bón, thuốc bảo vệ thực vật trong 3 năm, 75% thiết bị lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt, còn lại do hộ dân thực hiện mô hình đóng góp.
Triển khai mô hình, Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh đã cử cán bộ kỹ thuật có kinh nghiệm trong chỉ đạo mô hình cũng như trình độ trong thâm canh cam thường xuyên bám sát chỉ đạo hướng dẫn các hộ dân thực hiện đồng bộ các biện pháp kỹ thuật. Đặc biệt cán bộ kỹ thuật định kỳ hướng dẫn các hộ dân tỉa cành, tạo tán cho cây nên cây cam sau trồng sinh trưởng phát triển tốt, chiều cao cây trung bình đạt từ 1,3 – 1,5m, đường kính tán trung bình đạt từ 1,2 – 1,5m, đường kính gốc thân trung bình đạt 3cm. Đặc biệt, do được chăm sóc tốt, bón phân đúng thời điểm nên các đợt lộc phát triển tốt, góp phần giúp hạn chế sự gây hại của các đối tượng sâu bệnh hại.
Sau 3 năm triển khai thực hiện, mô hình đã đem hiệu quả cao cho các hộ tham gia, cây cam đã bắt đầu cho lứa quả đầu tiên với năng suất trung bình đạt 0,085tấn/ha, giá bán 30.000 đ/kg đã đem lại nguồn thu nhập 2.550.000 đồng/ha.
Chị Nguyễn Thanh Huyền, hộ tham gia mô hình ở xã Lộc Yên cho biết: “Vùng đất này địa hình chủ yếu là đồi núi dốc, đất pha đá trước đây gia đình chúng tôi chủ yếu chỉ trồng keo nhưng không đem lại hiệu quả kinh tế cao, sau khi được Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh hỗ trợ gia đình chúng tôi đã mạnh dạn chuyển sang trồng cây cam chanh. Nhờ được cán bộ hướng áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật như tạo đường đồng mức, trồng xen dứa chống xói mòn và đặc biệt là việc áp dụng hệ thống tưới nhỏ giọt đã giúp cây cam sinh trưởng phát triển tốt trên đất có độ dốc cao và thiếu nguồn nước tưới vào mùa hè”.
Với việc áp dụng quy trình sản xuất đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và áp dụng đồng bộ các tiến bộ khoa học kỹ thuật như tăng cường sử dụng các loại phân hữu cơ, chế phẩm sinh học thay thế cho phân hóa học, áp dụng quản lý dịch hại theo IPM nên cây trồng ít bị sâu bệnh gây hại, giảm số lần phun thuốc bảo vệ thực vật đã tạo nên vùng sản xuất sạch, góp phần làm giảm hiệu ứng nhà kính, làm sạch đất đai, nguồn nước, chống xói mòn và làm giảm cường độ của lũ lụt gây ảnh hưởng đến sản xuất, đời sống nông dân. Góp phần tạo ra môi trường sản xuất xanh bền vững, không ảnh hưởng đến người sản xuất cũng như người tiêu thụ sản phẩm.
Mô hình thành công đã giải quyết được công ăn việc làm cho lao động tại địa phương, được nhân dân đồng tình ủng hộ. Kinh phí đầu tư ít nên các hộ nghèo hoặc cận nghèo cũng có thể tham gia thực hiện mô hình; phù hợp với điều kiện tự nhiên, điều kiện sản xuất, thực tiễn đời sống ở các địa phương, mức rủi ro thấp, đảm bảo về mặt môi trường sinh thái bền vững. Đặc biệt giúp nông dân liên kết một cách có hiệu quả nhất với các nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, cũng như được giao lưu, học tập, trao đổi thông tin, kinh nghiệm sản xuất, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật phục vụ sản xuất và đời sống.
Từ một vùng đất có phần cằn cỗi, trên địa hình dốc đá không mấy thuận lợi cho việc canh tác cây nông nghiệp, nhưng với sự hỗ trợ của nhà nước, sự hướng dẫn tận tình của cán bộ kỹ thuật và sự đầu tư cả về vật chất và công lao động của người dân nơi đây đã biến nhưng khó khăn đó thành những vườn cam xanh tốt, đem lại hiệu quả kinh tế cao góp phần làm giàu cho mỗi gia đình và xã hội.
Võ Tá Phong
Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh |
