Với mục tiêu xây dựng được mô hình thí điểm về chuyển đổi số trong sản xuất và thương mại cho bưởi Phúc Trạch và cam Hà Tĩnh nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả, giá trị gia tăng và thu nhập cho các tác nhân tham gia mô hình; đồng thời, rút ra bài học kinh nghiệm để thúc đẩy chuyển đổi số trong sản xuất thương mại cây ăn quả có múi nói riêng và trong ngành nông nghiệp nói chung của tỉnh Hà Tĩnh; góp phần thực hiện mục tiêu, nghị quyết về chuyển đổi số của tỉnh. Năm 2023, Dự án Thúc đẩy chuỗi giá trị bền vững tại ASIAN do Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển Liên Bang Đức (BMZ) tài trợ và uỷ quyền cho Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) chịu trách nhiệm triển khai đã phối hợp với Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh triển khai mô hình thí điểm chuyển đổi số trên cây ăn quả có múi nhằm hỗ trợ, thúc đẩy thực hiện các tiêu chuẩn bền vững và chất lượng trong chuỗi giá trị nông sản tại 2 huyện Hương Khê và Can Lộc.

 Dự án được triển khai thực hiện từ tháng 3 đến tháng 12 năm 2023 với quy mô 28,5ha bưởi Phúc Trạch của 3 THT tại xã Hương Trạch, huyện Hương Khê (bao gồm, THT Sản xuất bưởi Phúc Trạch thôn Ngọc Bội, THT Sản xuất bưởi Phúc Trạch vùng Đượng Cẩm 1, THT Sản xuất bưởi Phúc Trạch vùng Đượng Cẩm 2) và 30ha trang trại tổng hợp gồm các loại cây trồng khác nhau như cam Chanh, bưởi, ổi, hồng,… của HTX cây ăn quả Đồi Núi tại thị trấn Đồng Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Số hộ tham gia 123 hộ, gồm 114 hộ sản xuất bưởi Phúc Trạch và 9 hộ sản xuất cam Chanh.

Để đạt được mục tiêu, Dự án đã tổ chức các khóa tập huấn nâng cao năng lực cho các hộ tham gia về kỹ thuật sản xuất cam chanh, bưởi Phúc Trạch theo tiêu chuẩn hữu cơ PGS; xây dựng module số hóa cơ sở dữ liệu sản xuất (diện tích, số cây, tuổi cây, giống, quy trình sản xuất,…) và hỗ trợ hướng dẫn người dân cài đặt app lên thiết bị điện thoại thông minh, ghi chép nhật ký sản xuất tích hợp vào app, website đã có của Trung tâm Khuyến nông đang sử dụng (app/website: camhatinh.gov.vn, buoiphuctrach.gov.vn). Số hóa tài liệu hướng dẫn kỹ thuật sản xuất cam Chanh, bưởi Phúc Trạch đã được phê duyệt bằng các video kỹ thuật, các sản phẩm để đưa lên nền tảng trực tuyến (apps, website); hỗ trợ hướng dẫn giám sát, đánh giá và cấp chứng nhận chuyển đổi sản phẩm cam Chanh, bưởi Phúc Trạch theo tiêu chuẩn hữu cơ PGS. Cùng với đó, là các khóa tập huấn kiến thức về quảng bá, giới thiệu sản phẩm trên các nền tảng mạng xã hội, kết nối đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử cũng như hệ thống các cửa hàng thực phẩm sạch tại Hà Tĩnh và Hà Nội.

Dự án đã tổ chức tập huấn về kỹ thuật sản xuất cam chanh, bưởi Phúc Trạch

Sau một năm triển khai thực hiện, dự án đã mang lại những thay đổi lớn cho các tác nhân tham gia: Đối với người sản xuất, thay đổi tư duy từ sản xuất truyền thống sang sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ, tạo ra sản phẩm đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và có trách nhiệm với cộng đồng; thay đổi từ nông dân truyền thống sang nông dân công nghệ, biết sử dụng điện thoại di động cầm tay để ghi nhật ký sản xuất, truy xuất nguồn gốc sản phẩm; đã tổ chức lại sản xuất theo nhóm hộ, THT, HTX để hỗ trợ, giám sát lẫn nhau trong quá trình sản xuất, cùng chia sẻ kinh nghiệm, kỹ thuật canh tác, cùng tạo ra khối lượng sản phẩm đồng đều về chất lượng để tham gia vào các chuỗi giá trị; nông dân biết sử dụng các mạng xã hội để tiếp thị sản phẩm và sử dụng các công cụ thanh toán trực tuyến cũng như tiếp cận được các kênh bán hàng thông qua không gian mạng. Đối với người kinh doanh, giúp người bán hàng dễ dàng tiếp cận sản phẩm, có kế hoạch chủ động kinh doanh. Đưa ra thị trường những sản phẩm tốt và minh bạch quy trình sản xuất sản phẩm để người tiêu dùng được trải nghiệm các vùng sản xuất, được sử dụng sản phẩm sạch có nguồn gốc rõ ràng, minh bạch. Đối với người tiêu dùng được sử dụng sản phẩm sạch đảm bảo an toàn chất lượng; các sản phẩm được minh bạch từ quy trình sản xuất tới các đầu vào của các công đoạn tác động vào vườn cây.

Năm 2023, thành công mà dự án mang lại phải kể đến việc thành lập Chi hội Nông nghiệp hữu cơ và Ban điều phối PGS tỉnh Hà Tĩnh (trụ sở tại Trung tâm Khuyến nông tỉnh Hà Tĩnh); hỗ trợ giám sát, đánh giá và cấp chứng nhận chuyển đổi hữu cơ PGS năm thứ nhất cho 4 nhóm sản xuất bưởi Phúc Trạch và HTX sản xuất cây ăn quả Đồi Núi; kết nối tiêu thụ sản phẩm với chuỗi Của hàng Thực phẩm sạch Sơn Nguyên và Công ty Big Green Việt Nam thu mua sản phẩm cho bà con nông dân với giá 30.000đ/quả bưởi và 40.000đ/kg cam Chanh tại vườn. Để đạt được những thành tựu rực rỡ đó, ngoài sự nỗ lực cần cù, chịu khó của người nông dân phải kể đến trách nhiệm lớn lao hết mình của đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật thực hiện dự án và Trung tâm Khuyến nông tỉnh, luôn chung nhịp bước cùng đồng hành khuya sớm với người nông dân để giúp thay đổi tập quán canh tác, chuyển từ tư duy sản xuất manh mún sang tư duy sản xuất kinh tế nông nghiệp công nghệ cao. Chặng hành trình gian nan vì mục đích hướng tới nền sản xuất nông nghiệp xanh, sạch chất lượng giúp sản phẩm bưởi Phúc Trạch, cam Hà Tĩnh kết nối chuỗi sản xuất giá trị hàng hóa ra thị trường trong và ngoài tỉnh.

Cấp giấy chứng nhận chuyển đổi hữu cơ cho HTX Cây ăn quả Đồi Núi

Ban đầu người dân không hoàn toàn tin tưởng và quyết tâm làm theo tiêu chuẩn mà dự án phổ cập. Ông Hiến, Tổ trưởng THT Sản xuất bưởi Phúc Trạch thôn Ngọc Bội (xã Hương Trạch, Hương Khê) nhớ lại thời điểm đi vận động bà con thay đổi phương thức canh tác bưởi: “Việc thay đổi phương thức canh tác truyền thống lâu đời của bà con là việc rất khó khăn. Vô vàn câu hỏi, thắc mắc của bà con đưa ra cho chúng tôi khi đi vận động làm theo tiêu chuẩn hữu cơ PGS như đem lợi những ích gì, giá cả có cao hơn bưởi bình thường không, có bán được không, có đủ năng lực để làm được không,…?”.

Giờ đây khi đã làm theo đúng tiêu chuẩn và thay đổi phương thức canh tác truyền thống, ông Hiến vui mừng tâm sự về những lợi ích đạt được “Khách hàng họ yên tâm hơn khi truy xuất được nguồn gốc của quả bưởi. Việc tiêu thụ bưởi bây giờ không còn phụ thuộc vào thương lái nữa, bà con đã biết bán trên mạng xã hội, trên các sàn thương mại điện tử và giá cũng tốt hơn so với thương lái mua từ 8.000 -10.000 đồng/quả. Từ đó, nâng cao thu nhập cho bà con. Môi trường an toàn, sạch sẽ, vắng xa chất hoá học”.

Đây là kết quả từ những cố gắng không mệt mỏi của bà con với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương và dự án. Vẫn còn nhiều việc phải làm, nhiều khó khăn phía trước để chuyển đổi toàn bộ diện tích hơn 500 ha trồng Bưởi Phúc Trạch trên địa bàn sang tiêu chuẩn hữu cơ PGS. Ông Hiến chia sẻ tiếp “Từ kết quả này, chúng tôi sẽ tiếp tục vận động bà con chuyển đổi sang hữu cơ PGS. Tôi hy vọng sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm của địa phương và dự án để một ngày không xa Bưởi Phúc Trạch có thể tiếp cận tới thị trường Quốc tế”.

Với những nổ lực không ngừng của các tác nhân tham gia thực hiện dự án nhằm xây dựng, phát triển thương hiệu cây đặc sản nức tiếng này, bưởi Phúc Trạch, cam Hà Tĩnh đang ngày càng “bay cao”, “vươn xa” hơn. Hy vọng rằng, trong tương lai không xa, bưởi Phúc Trạch, cam Hà Tĩnh sẽ khẳng định được vị thế đặc sản của tỉnh Hà Tĩnh nói chung và Việt Nam nói riêng cũng như vươn ra thị trường quốc tế./.

Hồng Thuận