Điều kiện thời tiết nắng nóng, xen kẻ có mưa rào và giông là điều kiện thuận lợi để sâu cuốn lá nhỏ phát sinh và gây hại. Để chủ động phòng trừ, hạn chế thiệt hại do sâu cuốn lá nhỏ gây ra chúng tôi hướng dẫn phòng trừ sâu cuốn lá nhỏ hại lúa như sau:
Sâu cuốn lá nhỏ hại lúa có tên khoa học là Cnaphalocrosis medinalis thuộc họ ngài sáng (Pyralidae) bộ cánh vảy (Lepidoptera).
1. Triệu chứng gây hại
Lá lúa bị cuốn, sâu non ăn biểu bì mặt trên và diệp lục của lá dọc theo gân lá tạo thành những vệt trắng dài, các vệt này có thể nối liền với nhau thành từng mảng làm giảm diện tích quang hợp và đặc biệt là trên lá đòng hoặc lá công năng sẽ làm giảm năng suất rõ rệt.
2. Đặc điểm hình thái
Vòng đời của sâu cuốn lá nhỏ trung bình từ khoảng 28 – 32 ngày, gồm 4 giai đoạn:
- Trưởng thành (bướm, ngài): Chiều dài thân 8 – 12mm, sải cánh rộng 19-23mm, nền cánh màu vàng rơm, bìa cánh có 1 đường viền màu nâu đậm, giữa cánh có 3 sọc màu nâu, 2 sọc bìa dài và sọc giữa ngắn; khi đậu, trưởng thành xếp cánh thành hình tam giác và khi có tác động chúng bay rất nhanh. Một trưởng thành cái có thể đẻ đến 300 trứng; trứng được đẻ rãi rác hay thành từng nhóm dọc gân chính của lá, mỗi nhóm từ 10 – 12 trứng ở cả hai mặt lá, nhưng mặt trên có nhiều trứng non. Trưởng thành có thời gian 2-6 ngày vũ hóa và đẻ trứng.
- Trứng: Hình bầu dục dài khoảng 0,5mm, đẻ từng quả ở mặt trên và mặt dưới lá, trứng mới đẻ có màu hơi đục khi gần nở chuyển màu ngà vàng. Trứng có thời gian từ 6-7 ngày để nở.
- Sâu non: Sâu non mới nở màu trắng sữa, có lông nâu phủ khắp mình, đầu màu nâu đen; sâu lớn đẩy sức dài khoảng 19-22mm, màu xanh lá mạ, thân chia đốt rất rõ ràng. Sâu non có 5 tuổi, gây hại mạnh nhất ở tuổi 2-3. Một con sâu cuốn lá nhỏ thường gây hại 3-5 lá trong một vòng đời và hóa nhộng ngay trong bao lá. Sâu non chiếm khoảng thời gian từ 14-21 ngày.
- Nhộng: Dài 7-10mm, có màu vàng - nâu đậm, thường thấy trong lá bị cuốn. Thời gian từ 6-7 ngày.
3. Tập quán sinh sống và gây hại
- Bướm thường vũ hóa về ban đêm, từ 9 giờ tối đến sáng hôm sau. Ban ngày trưởng thành ẩn mình trong khóm lúa hoặc cỏ dại; khi bị tác động, bay một đoạn ngắn trên lá lúa.
+ Tất cả những hoạt động như giao phối, đẻ trứng thường diễn ra vào ban đêm.
+ Bướm bị ánh sáng đèn thu hút, nhất là trưởng thành cái, trưởng thành cái đẻ trứng ở các ruộng lúa hoặc mạ có màu xanh đậm, rậm rạp và thích tập trung nhiều ở những ruộng gần bờ mương, gần nhà ở hoặc đường đi có bóng mát.
- Sâu non mới nở rất nhanh nhẹn, bò khắp trên lá, thân cây và chui vào lá non ăn phần xanh, chừa lại lớp màng trắng mỏng trên lá lúa.
+ Sâu non tuổi 2, bò đến các lá già nhả tơ ở khoảng giữa 2 bìa lá lúa, sợi tơ gặp không khí khô và rút 2 bìa lá lại, mặt trên lá cuốn vào bên trong thành một cái bao theo chiều dọc lá lúa, sâu ẩn trong đó và ăn phần xanh của lá để sinh sống; thường có 1 sâu non trong 1 bao lá.
+ Sâu tuổi lớn có thể gây hại 1-2 lá ở trong một ngày và có khả năng nhả tơ gập lá theo chiều ngang, đôi khi chập 2-5 lá cuốn thành 1 bao.
+ Sâu nằm trong bao, ăn phá suốt ngày đêm; có thể di chuyển hẳn ra khỏi bao cũ để gây hại các lá mới. Một con sâu từ khi nở đến khi hóa nhộng có thể gây hại từ 3-5 lá.
+ Sâu có thể nhả tơ, cắn đứt hai đầu lá và bịt lại thành bao kín để hóa nhộng bên trong. Lá lúa bị sâu gây hại sẽ khô, cây héo, giảm năng suất, nhất là khi sâu gây hại lá đòng và lá công năng.
+ Sâu thường di chuyển vào buổi chiều, nếu trong ngày trời mưa hoặc râm mát, sâu có thể di chuyển bất cứ lúc nào. Sâu non lớn đẩy sức chuyển từ màu xanh sang vàng hồng và có thể hóa nhộng ngay tại nơi sinh sống hoặc chui ra khỏi bao cũ tìm vị trí khác hóa nhộng.
4. Biện pháp phòng trừ
- Biện pháp canh tác, kỹ thuật
+ Vệ sinh đồng ruộng, làm sạch cỏ dại
+ Điều chỉnh mật độ cấy phù hợp
+ Bón phân cân đối, hợp lý ngay từ đầu, tạo điều kiện cho cây lúa phát triển khỏe mạnh, cứng cáp, đặc biệt bón phân đạm vừa phải.
- Biện pháp sinh học:
Chú ý bảo vệ hoặc bổ sung thiên địch như ong mắt đỏ Trichogramma sp., nấm… Ký sinh thiên địch của sâu cuốn lá nhỏ rất đa dạng từ các loài ong, nấm, các loài ăn thịt,…
- Biện pháp hóa học: Dùng các loại thuốc Clever 150SC, Opulent 150S, Obaone 95WG, Virtako 40WG, Tasieu 1.9EC, Angun 5WG,...
5. Một số lưu ý khi phun thuốc
+ Sự phát dục của sâu cuốn lá nhỏ phụ thuộc vào sự sinh trưởng, phát triển của từng trà lúa, trên cùng một cánh đồng có nhiều trà lúa khác nhau thì trứng sâu cuốn lá nhỏ nở rộ cũng ở các thời điểm khác nhau. Những ruộng lúa cấy trước, nhanh tốt; ruộng lúa thừa đạm, lá xanh đen, những ruộng gần khu dân cư, gần đường quốc lộ, khi trời tối sẽ có nhiều ánh sáng nên mật độ bướm sẽ cao hơn, trứng sâu cũng nở sớm hơn.
+ Chỉ phun trừ sâu cuốn lá nhỏ trên những diện tích có mật độ sâu non đến ngưỡng phòng trừ (từ 50 con/m2 trở lên đối với giai đoạn đẻ nhánh, từ 20 con/m2 trở lên đối với giai đoạn làm đòng).
+ Phun thuốc ướt đẫm đều thân, lá lúa. Phun khi sâu non mới nở, tuổi nhỏ (tuổi 1-3) hoặc sau cao điểm bướm rộ 5-7 ngày; nếu mật độ cao, xen gối lứa kéo dài nên phun thêm lần 2 sau 5-7 ngày. Sau khi phun thuốc 3-5 giờ, gặp mưa thì cần phải phun lại.
+ Phun thuốc tuân thủ nguyên tắc 4 đúng “Đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng- nồng độ, đúng kỹ thuật” và thực hiện việc thu gom bao gói thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng theo quy định. Cần đeo khẩu trang, bao tay, đồi bảo hộ để tránh hóa chất độc hại tiếp xúc trực tiếp đến cơ thể. Không phun ngược chiều gió. Không phun thuốc dưới nhiệt độ cao.
Thái Thơm |
